Het verschil tussen autonomie en zelfbepalend gedrag bij hoogbegaafde kinderen

Creatief denkende hoogbegaafde kinderen hebben vaak een sterke behoefte aan autonomie en tonen regelmatig zelfbepalend gedrag. Hoewel deze begrippen op het eerste gezicht op elkaar lijken, zijn ze fundamenteel verschillend. Het begrijpen van dit verschil is essentieel om het gedrag van het kind beter te gaan begrijpen.

Wat is autonomie?

Autonomie verwijst naar het vermogen en de behoefte van een kind om zelf keuzes te maken en controle te hebben over hun eigen leven. Autonomie draait om verantwoordelijkheid en zelfsturing: een kind voelt zich vrij om beslissingen te nemen, maar begrijpt ook de gevolgen van die beslissingen.

Voor creatief denkende hoogbegaafde kinderen is autonomie essentieel. Deze kinderen denken vaak sneller en breder, waardoor ze behoefte hebben aan ruimte om hun eigen ideeën en oplossingen te ontdekken.

Wat is zelfbepalend gedrag?

Zelfbepalend gedrag lijkt op autonomie, maar heeft een andere dynamiek. Het draait vooral om de behoefte om zelf de controle te houden, vaak vanuit een gevoel van frustratie of onveiligheid. Dit gedrag komt voort uit de behoefte om de wereld voor zichzelf voorspelbaar te maken.

Zelfbepalend gedrag kan zich uiten in:

• Verzet tegen regels: Het kind weigert opdrachten uit te voeren of trekt zich terug.

• Controle houden: Het kind wil bepalen hoe en wanneer iets gebeurt, vaak zonder rekening te houden met de omgeving.

• Weerstand bij begeleiding: Het kind kan snel geïrriteerd raken als het het gevoel heeft dat iemand anders de dingen voor hem/haar bepaalt.

Het verschil tussen autonomie en zelfbepalend gedrag

Het belangrijkste verschil ligt in de onderliggende motivatie en de manier waarop het gedrag zich uit:

Aspect	Autonomie	Zelfbepalend gedrag
Motivatie	Vrijheid om zelf te kiezen en te groeien.	Behoefte om controle te houden, vaak door frustratie en/of onveiligheid.
Emotionele basis	Gebaseerd op vertrouwen en veiligheid.	Gebaseerd op onzekerheid of een gevoel van onbegrip.
Effect op omgeving	Verbindend: houdt rekening met anderen.	Verstorend: gericht op eigen behoeften.
Reactie op begeleiding	Open voor samenwerking en advies.	Weerstand tegen inmenging.

Waarom vertonen creatief denkende hoogbegaafde kinderen zelfbepalend gedrag?

Zelfbepalend gedrag ontstaat vaak wanneer het kind zich gedurende langere tijd niet gehoord, gezien en begrepen voelt. Het gevoel van onveiligheid neemt daardoor toe en de wereld wordt voor het kind onvoorspelbaar. Hoe meer het kind de controle pakt, hoe voorspelbaarder zijn/haar wereld wordt.

Factoren die bijdragen aan zelfbepalend gedrag zijn:

• Gebrek aan uitdaging: Het kind wordt onvoldoende cognitief uitgedaagd door repetitieve of te schoolse taken.

• Geen ruimte voor creativiteit: Het kind ervaart dat zijn ideeën worden afgewezen, dat het niet serieus genomen wordt.

• Overmatige controle: Strakke regels of te veel ( onjuiste) begeleiding kunnen zorgen voor weerstand.

• Onveiligheid: Als het kind zich niet begrepen voelt, kan het zich terugtrekken in zelfbepalend gedrag om controle te ervaren. Hoe onveiliger het kind zich voelt, hoe groter de kans op trauma, en hoe sterker het kind de controle zal gaan pakken.

Kinderen met sterk zelfbepalend gedrag hebben een onderliggende hulpvraag die centraal moet staan. Het gedrag mag nooit bepalend zijn voor hoe er wordt ingespeeld op de behoeften van het kind, namelijk dat het zich gehoord, gezien en begrepen voelt en dat de wereld om hen heen voorspelbaar en veilig is.

Laat jouw kind veel zelfbepalend gedrag zien? En weet je niet hoe je daarmee om moet gaan en hoe je je kind verder kunt helpen? Neem dan contact met mij op voor een gratis analysegesprek! Daarin kijken we samen verder wat je kunt doen om de situatie te verbeteren.